Menurut Edmund Burke (Rodee: 1983), parti politik boleh didefinisikan sebagai sekumpulan manusia yang
bersetuju di atas sesuatu prinsip yang membolehkan mereka berkhidmat kepada
negara. Selain daripada itu, ia juga
dapat diertikan sebagai satu kumpulan individu yang tersusun dan mempunyai
hasrat untuk berkuasa. Justeru, melalui
kuasa tersebut mereka akan memperoleh keuntungan dari aspek kawalan sepenuhnya
terhadap kuasa yang dimiliki. Syed Ahmad
(1995) pula ketika memetik definisi-definisi yang terdapat di dalam buku karya
Peter B. Harris telah menggariskan beberapa pengertian mengenai parti
politik. Antara pengertian parti politik
menurut beliau ialah:-
i) Parti ialah satu badan orang-orang
yang bersatu untuk bersama membina kepentingan negara melalui prinsip-prinsip
tertentu yang mereka setuju bersama;
ii) Parti ialah kumpulan dengan
penyokong-penyokongnya berpegang kepadaprinsip-prinsip yang sama;
iii) Parti ialah satu kumpulan yang tersusun dan berusaha
untuk menguasai kedudukan individu dan dasar sesuatu kerajaan;
iv) Parti ialah satu kumpulan kuasa
yang statusnya telah dirasmikan, dan ia berfungsi sebahagian daripada rejim pemerintahan;
v) Parti ialah organisasi tetap
dan berterusan sebilangan orang berminat untuk menguasai kuasa atau terus
menyimpannya;
vi) Parti ialah mana-mana kumpulan,
walaupun tidak tersusun rapi tetapi berusaha untuk memilih pemegang-pemegang
jawatan kerajaan di bawah sesuatu label tertentu.
Sejarah kemunculan parti-parti politik dikatakan bermula di Eropah
dan sangat berkait rapat dengan kemunculan kerajaan perwakilan (representative government) serta perluasan
kuasa hak mengundi kepada pelbagai golongan masyarakat (Ghazali Mayudin: 2009). Senario ini timbul susulan daripada
keruntuhan institusi istana dan gereja seperti yang berlaku di England . Keadaan tersebut telah menyebabkan penubuhan
dewan perwakilan dan parti-parti berkembang begitu pesat sehingga mengakibatkan
ketidakmampuannya menampung jumlah keahlian yang semakin bertambah. Justeru itu, maka wujudlah perkumpulan
parti-parti politik yang semakin membesar dan mampu menampung jumlah
pertambahan ahli yang besar. Jika di Eropah
kemunculan parti-parti politik mempunyai kaitan dengan semakin demokratiknya
sistem pemerintahan dan meluasnya hak mengundi, di negara-negara membangun pula
perkembangannya dapat dilihat dari perspektif yang berbeza. Menurut Ghazali Mayudin (2009), rata-rata
parti politik yang ditubuhkan di negara-negara tersebut bermotifkan perjuangan
untuk mendapatkan kemerdekaan atau membebaskan negara dari penjajahan kuasa
barat seperti Perikatan di Tanah Melayu, Parti Kongres di India dan Parti
Nasional Indonesia.
Satu hakikat yang tidak dapat dinafikan adalah parti politik
terdapat dalam hampir seluruh negara di dunia, tidak kiralah sistem politik apa
yang menjadi amalan sesebuah negara itu sama ada demokrasi atau bukan
demokrasi. Walau bagaimanapun hanya
negara yang mengamalkan konsep pemerintahan monarki sahaja yang tidak
membenarkan kewujudan parti politik.
Dalam sebuah negara yang mengamalkan demokrasi, kewujudan parti politik
memang tidak dapat dielakkan, malah dianggap sebagai satu kemestian. Keadaan ini dijelaskan oleh M.G. Roskin (1994)
yang merumuskan bahawa sesebuah negara itu tidak dianggap sebagai mengamalkan
sistem demokrasi andainya tidak terdapat
parti-parti politik yang bersaing sesame mereka untuk mendapatkan kuasa. Justeru itu, walau apa tujuan penubuhannya,
ternyata kewujudan parti adalah penting kerana ia mampu menjalankan fungsi-fungsi
tertentu.
Sehubungan dengan itu, Syed Ahmad (1995) telah menggariskan lapan
fungsi parti politik iaitu:-
i) Parti menyatukan, menyenangkan
dan menstabilkan proses parti politik. Ia
membawa berbagai golongan manusia dengan latar belakang yang berbeza ke arah
satu struktur yang lebih padu dan bererti.
Jelasnya, parti memainkan peranan sebagai ( a common denominator );
ii) Parti berusaha mendapatkan
kuasa, dan justeru itu akan cuba
mendapatkan sokongan seluas-luasnya. Dalam
konteks ini, mereka akan mengumpulkan kepentingan masing-masing dan cuba
mengharmonikannya agar setiap jurang perbezaan mampu dikurangkan. Di samping itu, mereka juga menggalakkan
kompromi dan berusaha membentuk satu orde baru yang lebih sistematik;
iii) Parti bertindak sebagai penghubung
di antara kerajaan dengan rakyat. Ia
akan mendidik dan menjelaskan tentang dasar-dasar serta perjalanan sesuatu
sistem politik itu. Ia juga berfungsi
untuk mengerah tenaga rakyat dan mengeratkan identifikasi rakyat dengan
dasar-dasar awam;
iv) Selain daripada membesarkan
skop aktiviti dan penglibatan politik, parti juga berperanan mengambil dan
melatih para pemimpin politik dan
menyediakan barisan-barisan pelapis kepimpinan politik di semua peringkat ;
v) Parti akan menimbulkan isu, dan
memberikan panduan matlamat, nilai ideologi serta falsafah kepada masyarakat;
vi) Parti berperanan sebagai agen
kepada idea-idea dengan memilih isu-isu yang ingin ditumpukan perhatian;
vii) Parti sebagai agen pembangunan,
modenisasi dan perubahan sosial;
viii) Parti politik berperanan sebagai
jentera perkhidmatan kebajikan yang semuanya tidak termasuk sebagai
tindakan-tindakan politik.
Rujukan
Ghazali Mayudin, Saliha Hassan, Dr. Junaidi.
2009. Penghantar Sains Politik. Bangi. Pusat Kembangan Pendidikan UKM
A.Rashid.1994. Perjalanan Pilihan raya. Kuala Lumpur . Berita Publishing