MENGENALI SISTEM PILIHAN RAYA DI MALAYSIA :
Proses-proses Dalam Pilihan raya
Halimunanman.net
LATAR BELAKANG
Pilihan raya ialah pemilihan umum ke atas seseorang
pemimpin yang dibuat menerusi undi sesebuah perkumpulan atau konstituen
berperlembagaan. Pilihan raya melibatkan dua pihak iaitu orang yang dipilih dan
kumpulan pemilih. Ini bermakna pilihan
raya melibatkan perbuatan memilih sesuatu parti atau seseorang untuk sesuatu
jawatan atau kedudukan yang dilakukan secara terbuka oleh sekumpulan orang.
Pilihan raya tidak semestinya dikaitkan dengan politik pemilihan yang bercorak
politik. Dalam kajian ini, pilihan raya adalah merujuk kepada proses memilih
ahli-ahli Dewan Perundangan iaitu Dewan Rakyat dan Dewan Negeri yang diadakan
lima tahun sekali di Malaysia. Menurut
A. Rashid (1994), proses pilihan raya adalah berkaitan dengan politik untuk
memilih orang atau orang-orang yang akan mewakili kepentingan pemilih-pemilih
dalam hal yang terletak di bawah bidang kuasa organisasi di mana orang atau
orang-orang berkenaan dipilih untuk bertugas.
Sehubungan dengan itu, di Malaysia terdapat dua jenis
pilihan raya yang biasa diamalkan iaitu Pilihan Raya Umum (PRU) dan Pilihan
Raya Kecil (PRK). Walaupun negara pernah
mengadakan Pilihan Raya Kerajaan Tempatan sedikit masa dahulu, namun ia tidak
lagi dipraktikkan mulai tahun 1965 atas sebab-sebab tertentu. Apabila Yang Dipertuan Agong mengumumkan
pembubaran parlimen menurut Perkara 55 Perlembagaan Persekutuan, maka suatu pilihan raya akan diadakan dalam
tempoh 60 hari dari tarikh pembubaran itu dan ia melibatkan beberapa proses
seperti berikut :
i) Pengeluaran Writ
Apabila berlaku pembubaran Parlimen atau Dewan Undangan
Negeri (DUN) atau disebabkan kekosongan di luar jangkaan (Perkara 54
Perlembagaan Persekutuan), Suruhanjaya Pilihan Raya (SPR) akan mengeluarkan
writ berupa surat kuasa untuk menjalankan pilihan raya kepada Pegawai Pengurus
yang dilantik. Seterusnya, satu notis pilihan raya akan diwartakan dan
ditampalkan di tempat-tempat tertentu untuk semakan orang ramai. Notis tersebut mengandungi maklumat-maklumat
seperti tarikh penamaan dan tarikh pengundian yang akan dijalankan.
ii) Penamaan Calon
Hari penamaan calon merujuk kepada hari yang telah
ditetapkan oleh SPR bagi calon-calon mengemukakan kertas pencalonan bertanding
kepada Pegawai Pengurus pilihan raya.
Kertas-kertas penamaan boleh dikemukakan sama ada oleh calon itu
sendiri, pencadang dan penyokong atau salah seorang daripada mereka. Ia mestilah dikemukakan di antara pukul 9.00
hingga 10.00 pagi pada hari penamaan. Selain
daripada itu, salah seorang daripada mereka juga perlu menyertakan deposit atau
wang pertaruhan berjumlah RM 10,000 untuk kerusi Parlimen dan RM 5,000 bagi
kerusi Negeri.
Calon akan hilang wang pertaruhan ini sekiranya gagal
memperoleh 1/8 daripada undi yang diperoleh oleh semua calon yang bertanding.
Menurut Abdul Aziz Bari (2008), wang pertaruhan ini berguna untuk tujuan
menghalang pihak-pihak yang tidak bersungguh-sungguh daripada bertanding atas
sebab-sebab yang remeh, tetapi juga boleh mendatangkan kesan yang buruk kerana
ia juga boleh menyebabkan pilihan raya menjadi medan eksklusif buat golongan
yang kaya atau mewah sahaja masuk bertanding.
Ini jelas menyimpang daripada matlamat asal pilihan raya yang
bersumberkan kepada semangat demokrasi dan egalitarianisme atau fahaman bahawa
semua orang perlu mendapat hak yang sama rata.
Kertas-kertas penamaan yang diterima akan dipamerkan dari
jam 10.00 hingga 11.00 pagi untuk diteliti dan dibuat bantahan oleh mereka yang
layak iaitu calon dan pemilih yang berdaftar di kawasan berkenaan. Setelah selesai urusan tersebut, Pegawai Pengurus
akan mengisytiharkan calon-calon yang layak untuk bertanding. Dalam kes di mana hanya seorang calon sahaja
yang dicadangkan, Pegawai Pengurus akan membuat perisyhtiharan bahawa calon itu
menang tanpa bertanding.
iii) Kempen Pilihan raya
Sebaik sahaja urusan penamaan calon selesai, setiap parti
politik yang bertanding boleh memulakan kempen meliputi pemasangan poster,
mengedarkan risalah, kempen dari rumah ke rumah dan ceramah untuk menerangkan
manifesto masing-masing. Walau
bagaimanapun, setiap kempen yang dianjurkan hendaklah tidak bercanggah dengan
peraturan-peraturan khas untuk berkempen seperti yang telah dirangka oleh
Suruhanjaya Pilihan Raya dan tertera di dalam Akta Kesalahan Pilihan Raya
(Pindaan ) 2002. Antara lain, akta ini
menyatakan bahawa sebarang kempen hanya boleh diadakan sejurus selesai proses
penamaan calon dan hendaklah dihentikan pada jam 12.00 tengah malam sebelum
hari mengundi.
Justeru, untuk memastikan perjalanan pilihan raya
berjalan dengan lancar, SPR mempunyai kuasa di bawah Perkara 3 (5) Akta Pilihan
Raya 1958 dan perkara 27A Akta Kesalahan Pilihan Raya 1954 untuk melantik
Pegawai Penguat Kuasa dan membentuk satu atau lebih Pasukan-pasukan Penguat
Kuasa di setiap bahagian pilihan raya Parlimen jika keadaan memerlukan. Unit ini dianggotai oleh Pegawai Penguat
Kuasa yang dilantik oleh SPR, seorang wakil dari Ibu Pejabat Polis Daerah,
seorang wakil dari Pihak Berkuasa Tempatan dan seorang wakil tiap-tiap parti
atau calon yang bertanding.
Pegawai Penguat Kuasa akan bertanggungjawab kepada
Pegawai Pengurus dan bertugas untuk memantau bahan-bahan kempen,
ceramah-ceramah pilihan raya dan perhimpunan umum untuk memastikan semua
peruntukan di bawah undang-undang dan peraturan-peraturan pilihan raya tidak
dilanggar dengan sewenang-wenangnya. SPR
juga akan menubuhkan jawatankuasa-jawatankuasa di peringkat Pusat /Negeri/
bahagian-bahagian pilihan raya untuk memberikan penerangan kepada semua parti
politik, calon, ejen dan petugas parti mengenai undang-undang serta peraturan
pilihan raya. Semua larangan dan arahan
yang dikeluarkan hendaklah sentiasa diambil ingatan serta tindakan oleh semua
yang terlibat bagi mengelakkan timbul sebarang masalah kelak.
iv) Pengundian
Hari mengundi merujuk kepada hari para pemilih membuang
undi masing-masing. Secara rasmi, ia
akan bermula dari jam 1200 tengah malam
dan hanya akan berakhir sejurus selepas keputusan pertama pilihan raya
diumumkan. SPR telah menetapkan bahawa
waktu pembuangan undi ialah dari jam 8.00 pagi hingga jam 5.00 petang di
seluruh Malaysia. Walau bagaimanapun,
SPR boleh menggunakan budi bicara untuk memendekkan waktu pengundian atas
alasan keselamatan dan logistik seperti yang berlaku di daerah-daerah tertentu
dalam negeri Sabah dan Sarawak.
v) Penjumlahan Rasmi Undi.
Sejurus selepas urusan pengundian selesai, Ketua Tempat
Mengundi akan membuat pengiraan kertas undi.
Keputusan pengiraan akan dimasukkan ke dalam borang 14 dan ia akan
dibawa kepada Pegawai Pengurus untuk proses penjumlahan rasmi undi. Setelah disemak dan disahkan betul, Pegawai
Pengurus akan membuat pengumuman keputusan jumlah undi satu persatu. Sebaliknya sekiranya timbul keraguan atau
bantahan, beliau akan menyemak semula dengan menggunakan Borang 13 (Penyata
Kertas Undi). Apabila semua keputusan
Borang -14 (Penyata Pengiraan Selepas Pengiraan Undi) dan Borang – 15 (Penyata Pengundian Kertas Undi Pos) diterima
dan diumumkan, beliau akan menjumlahkan keseluruhan keputusan untuk menentukan
pemenangnya.
vi) Pengumuman Keputusan Pilihan Raya
Apabila selesai menjumlahkan Borang – 14 dan Borang – 15,
Pegawai Pengurus bagi sesuatu bahagian pilihan raya akan mengisytiharkan calon
yang mendapat undi majoriti dan mengesahkannya sebagai wakil rakyat untuk
bahagian berkenaan. Sehubungan dengan
itu, keputusan tersebut adalah muktamad dan mana-mana pihak yang tidak berpuas
hati boleh mengemukakan bantahan di Mahkamah Pilihan Raya melalui petisyen
pilihan raya.
KESIMPULAN
Dalam sistem kerajaan demokrasi berparlimen seperti yang dipraktikkan oleh Malaysia, mekanisme pilihan raya telah digunakan untuk menentukan corak pemerintahan negara. Proses pilihan raya akan melibatkan pengundi, parti-parti politik dan juga kerajaan. Parti-parti politik yang bertanding akan mengisytiharkan calon dan manifesto masing-masing. Sepanjang tempoh berkempen diadakan, calon-calon yang terpilih akan menjelajah ke seluruh pelosok tanah air dengan membawa ucapan manifesto masing-masing untuk meraih sokongan dan seterusnya mempengaruhi rakyat agar memilih parti mereka semasa hari pengundian diadakan. Melalui kempen yang diadakan, rakyat berpeluang menilai personaliti dan juga aspirasi seseorang calon yang bakal mewakili mereka di parlimen kelak. Walau bagaimanapun, setiap calon yang bertanding perlu memenuhi beberapa syarat seperti hendaklah warganegara Malaysia dan bermastautin di negara ini. Calon-calon yang didapati melanggar salah satu daripada syarat kelayakan seperti didapati tidak siuman, bankrap atau muflis, memperoleh kewarganegaraan lain dan sebagainya tidak akan dibenarkan bertanding.
Rujukan
A.Rashid.1994. Perjalanan Pilihan raya. Kuala Lumpur . Berita
Publishing
Tun Mohd Salleh Abbas.
1997. Prinsip Perlembagaan dan
Pemerintahan Di
Malaysia. Kuala Lumpur .
Dewan Bahasa dan Pustaka
Abdul Aziz Bari .
2008 . Perlembagaan Malaysia : Asas-asas dan Masalah. Dewan Bahasa dan Pustaka.
Kuala Lumpur.
No comments:
Post a Comment